عکاسی از همدم زیبای زمین

عکس برداری ازاجرام آسمانی، آسان تر از آن است که تصور می کنید، شاید فکر کنید که نوع عکاسی کار متخصصان است، اما چنین نیست.برعکس، با امکانات کم وبی آن که به مهارت فوق العاده ای در فن عکاسی نیاز باشد، می توانید عکس های زیبایی از آسمان بگیرید.
با امکانات ساده ای شامل یک دوربین عکاسی 35 میلی متری با لنز مناسب و فیلم با حساسیت مطلوب - برای عکاسی آنالوگ - یا دوربین دیجیتال ساده ای که برای عکاسی نجومی مناسب باشد، به همراه سه پایه ای محکم و یک دکلانشور، عکاسی ازهرجرمی در آسمان امکان پذیر است. البته این بار موضوع عکاسی ماه است؛ همدم زیبای زمین.
ماه سوژه ای خوش نقش ونگار است، البته اگر لنز مناسبی انتخاب کنید. ونوردهی را به درستی انجام دهید. اندازه ی زاویه ای قرص ماه در آسمان، نیم درجه و تقریباً برابر اندازه ی زاویه ای قرص خورشید است. با لنز استاندارد دوربین عکاسی (یعنی 50 میلی متری) قطر تصویری که ازماه ثبت می شود فقط 45/. میلی متر است، یعنی خال سفید کوچکی درتصویر شما! با استفاده از لنز 200 میلی متری قطر تصویر چهار برابر می شود، یعنی 8/1 میلی متر. پس اگر عکس خود را در اندازه ی متعارف 18×13 سانتی متر چاپ کنید قطر قرص ماه درعکس شما حدود یک سانتی متر است. با لنز 500 میلی متری تصویری 5/2 بار بزرگ تر به دست می آید. اما قیمت لنزهای بزرگ تراز 500 میلی متر گران واستفاده از تلسکوپ بسیار به صرفه تر است. وسیله ای کم خرج که بتوان به کمک آن اندازه ی تصویر را درشت ترکرد. مبدل تله یا کانورتر2 برابراست که فاصله ی کانونی لنز را دو برابر می کند. اما اگر می خواهید نماهای نزدیکی ازعوارض سطح ماه بگیرید، توصیه می کنم به سراغ تلسکوپ بروید نه لنزهای تله ی بزرگ وگران قیمت.
با هرلنز یا تلسکوپی که عکس می گیرید، برای محاسبه ی قطر تصویر ماه ازاین رابطه ی ساده استفاده کنید:
فاصله ی کانونی لنز ( به میلی متر) = قطر ماه روی فیلم
110

از آن جا که عرض فیلم های عکاسی 35 میلی متری برابر 24 میلی متراست اگر با تلسکوپی به فاصله ی کانونی حدود 2000 میلی متر عکاسی کنید تصویر ماه تقریباً عرض فیلم را پر می کند. البته با توجه به ضریب بزرگنمایی کاذب دوربین های دیجیتال فاصله ی کانونی مناسب آن ها متفاوت است. مثلاً در دوربین های متداول دیجیتال SIR با ضریب 6/1 برابر، تلسکوپی با فاصله ی کانونی 1200 میلی متر تقریباً تصویری تمام پوش از ماه می دهد.
درنور دهی از ماه، به فیلم های حساس نیازی نیست. فیلمی با حساسیت 100 تا 400 مناسب است ( یا همین حساسیت در دوربین دیجیتال). حالا به نوردهی مناسب می پردازیم. اهله ی ماه سبب می شود نوردهی های متفاوتی درشب های مختلف ماه قمری مناسب باشد. شما با به خاطرسپردن یک نوردهی مبنا می توانید نوردهی مناسب درهر شب وبا هر ابزاری را حساب کنید: در شب بدر (قرص کامل) با دیافراگم 8 وفیلمی به حساسیت 100، نور دهی 1⁄250 ثانیه مناسب است. هریک پله که دیافراگم بازشود، نوردهی به نصف می aرسد وبرعکس. (مثلاً در f/5/6 سرعت 1⁄500 ودر f/11 سرعت 1⁄125 می شود.) نوردهی با حساسیت فیلم نیز نسبت عکس وخطی دارد. تغییر نوردهی در اهله نیز ساده است. هر مرحله ا ی که ازحالت بدر دورشویم نوردهی نصف می شود، مثلا ً در تثلیت 1⁄125، در تربیع 1⁄60، در هلال پهن 1⁄30 و در هلال باریک 1⁄15 ثانیه، جدول صفحه ی روبه رو، راهنمای مناسبی برای عکاسی با حساسیت 100 است. برای حساسیت 200 یا 400، به ترتیب، نوردهی ها را بر 2یا 4 تقسیم کنید. این اعداد برای عکاسی مستقیم از پشت تلسکوپ نیز به کار می آیند. کافی است نسبت کانونی (f) تلسکوپ خود را به جای دیافراگم در نظر بگیرید. دراین حالت تلسکوپ در نقش لنز تله استفاده می شود.
از جدول نوردهی ماه پیداست که اختلاف بسیاری میان نوردهی مناسب ماه وستاره ها وجود دارد. با چشمان خود منظره ی زیبای درخشش بدر ماه را در زمینه ی ستاره ها می بینید. این حاصل ویژگی استثنایی چشمان ما در ثبت اجرام کم نور وپرنوردرکنارهم است. ثبت چنین چیزی بر فیلم یا حتی بر دوربین های مجهز دیجیتال با فناوری امروز غیرممکن است. فرض کنید با حساسیت 100 و دیافراگم 4 از ماه بدر عکس می گیریم. نوردهی مناسب 1⁄100 ثانیه است اما ستاره های درخشان اطراف ماه طی چندین ثانیه نوردهی ثبت می شوند؛ یعنی اختلاف نور دهی چند هزار برابراست! وقتی بخواهید از ماه ومنظره ی تاریکی در افق عکس بگیرید حتی با تضاد روشنایی بیشتری مواجه اید. پس چاره چیست؟ درشب های هلال ماه عکس های ترکیبی با ماه وستاره ها و سیارات یا ماه و منظره ای زمینی را امتحان کنید. درشب هایی دیگر، که ماه درخشان تر است، اگر توده ای ابر یا آلودگی یا غبار سبب افت نور ماه شده باشد، به ویژه اگرماه نزدیک افق وهنگام طلوع یا غروب باشد، می توان چنین عکس هایی را تجریه کرد. بهتر است پیش زمینه هایی را انتخاب کنید که کمی روشن باشند، مثل عکاسی درشفق وفلق یا حتی کمی پس از طلوع یا پیش از غروب خورشید، یا عکاسی با سوژه های روشن درشب مثل زمینه ای برفی.
در هنگام خسوف نیز می توانید از جدول ارایه شده برای انتخاب نوردهی مراحل جزئی استفاده کنید. اما هنگامی که ماه کاملاً به سایه ی زمین وارد شد، بسته به آن که ماه چقدر به مسیر سایه در فضا نزدیک است واین که تمام سایه ی زمین چقدر تاریک است، نوردهی شما متفاوت خواهد بود.
راه دیگری نیز برای عکاسی ازمنظره ی زمینی یا آسمانی با ماه وجود دارد. نخست از منظره ی شب بالنز نرمال یا واید و نوردهی مناسب عکاسی می کنید. سپس روی همان فریم از فیلم وبا استفاده از لنز تله ی مناسب، عکس ماه را ثبت می کنید. این نوع تصویر هنرمندانه وغیر واقعی، ماه را درشت تر از آنچه در واقعیت می بینیم نشان می دهد. باری انجام دوبار نوردهی و ثبت تصویر مضاعف، لازم است که فریم فیلم جابه جا نشود. برخی دوربین ها دکمه ای مخصوص برای این کار (Double exposure) دارند. اگر چنین امکانی نبود، عکس نخست را بگیرید و دکمه ی خلاص کننده ی فیلم – همان دکمه ای که برای جمع کردن فیلم فشار می دهید. – را فشار دهید. حالا دوربین را برای عکس برداری مجدد شارژ کنید (وبه اصطلاح فیلم را جلو ببرید). برای اطمینان، دست تان را روی دکمه ی خلاصی نگه دارید تا درهنگام شارژ دوربین بیرون نزند. حالا، با توجه به محدوده ای که در تصویر پیش زمینه برای ماه خالی گذاشته اید، عکس ماه را اضافه کنید. کار تمام نشده است. فیلم را جلو ببرید واجازه دهید دکمه ی خلاصی بیرون بیاید. درپوش دوربین را بگذارید ویک عکس تیره بگیرید. تا مطمئن شوید فریم بعدی به اندازه ی کافی از تصویر مضاعف شما فاصله گرفته است.
درصورتی که سه پایه ی مناسبی دارید وحسابی تجربه کسب کرده اید، می توانید عکاسی با چند بار نوردهی را نیزامتحان کنید؛ مثلاً طلوع ماه از پشت یک کوه. تصویر پیش زمینه ی کوه وستاره ها را نوردهی دهید. حالا با لنز تله هر چند دقیقه عکسی ازماه روی فریم ثابت بگیرید. وبالا آمدن ماه از پشت کوه را در عکس نهایی نشان دهید. کوچک ترین حرکت سه پایه یا دوربین دراین مراحل، کار را خراب می کند. همچنین اشتباه در فواصل زمانی نور دهی ها یا اشتباه در پیش بینی مسیر حرکت ماه در میدان دید، عکس پرزحمت شما را خراب خواهد کرد.

منبع: نشریه نجوم، شماره 198.